رأی شماره۴۷۳ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع ابطال مصوبه شماره ۱۹۳۹ـ ۱۱/۱۰/۱۳۸۷ شورای اسلامی شهرستان نیشابور مبنی بر تعیین و اخذ عوارض کسب و پیشه از بانکها که حوزه فعالیت کشوری و غیرمحلی دارند
شماره هـ/۹۱/۲۱۵
تاریخ دادنامه : ۲۲/۷/۱۳۹۲ شماره دادنامه: ۴۷۳ کلاسه پرونده : ۹۱/۲۱۵
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی : بانک انصار با وکالت آقای غلامرضا قرائی
موضوع شکایت و خواسته : ابطال مصوبه شماره ۱۹۳۹ ـ ۱۱/۱۰/۱۳۸۷ شورای اسلامی شهرستان نیشابور و ابطال رأی شماره ۱۵۲ـ ۱۵/۱۱/۱۳۹۰ کمیسیون ماده ۷۷ قانون شهرداریها واقع در شهرستان نیشابور
گردش کار : بانک انصار با وکالت آقای غلامرضا قرائی، ابطال مصوبه شماره ۱۹۳۹ـ ۱۱/۱۰/۱۳۸۷ شورای اسلامی شهر نیشابور و ابطال رأی شماره ۱۵۲ـ ۱۵/۱۱/۱۳۹۰ کمیسیون ماده ۷۷ قانون شهرداریها واقع در شهرستان نیشابور را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است:
«با عرض سلام و ادب و احترام و با استعانت از خداوند متعال به وکالت از موکل توقیراً به استحضار می‌رساند، به دلالت لایحه پیوستی و به دلالت صریح آراء هیأت عمومی دیوان عدالت اداری دال بر غیر قانونی بودن وضع عوارض محلی بر بانکها بدین وسیله از آن مقام تقاضامند است نسبت به ابطال مصوبه شورای شهر نیشابور اقدام و رأی مقتضی اصدار نمایید از آن جا که حسب اخطاریه پیوستی شهرداری، مهلت پرداخت عوارض به اتمام رسیده است و ممکن است موکل (بانک انصار) با اقدامات قهریه ای از ناحیه مأموران شهرداری همچون پایین کشیدن تابلوها مواجه شود لذا از آن مقام استدعا دارد در این ارتباط حسب ماده ۲۵ قانون دیوان عدالت اداری دستور موقت مبنی بر توقف اجرای هر گونه حکم و دستور صادر شده جهت پرداخت عوارض مورد اشاره از جانب موکل به شهرداری شهرستان نیشابور و سازمانهای وابسته صادر نمایید.»
متعاقباً وکیل شاکی آقای غلامرضا قرائی به موجب لایحه تکمیلی شماره ۹۷۰۹ـ۱/۱۲/۱۳۹۰ اعلام کرده است که:
« سلام علیکم
با صلوات بر محمد و آل محمد و با احترام به استحضار می‌رساند که شهرداری نیشابور به استناد مصوبات شورای اسلامی آن شهر مبادرت به اخذ عوارض به انحاء مختلف و تحت عناوین گوناگون از بانک انصار می‌نماید بالاخص در سال جاری که طی نامه شماره ۲۶۶۰۶ـ۱۳/۶/۱۳۹۰ درخواست پرداخت عوارض سالیانه به مبلغ ۰۰۰/۸۰۰/۱۶ ریال از این بانک کرده است علی‌هذا به استناد ماده ۱۹ و ۴۲ قانون دیوان عدالت اداری ابطال مصوبات پیوستی شورای شهر نیشابور به شماره ۱۹۳۹ـ ۱۱/۱۰/۱۳۸۷ (دال بر اجازه اخذ عوارض محلی از بانکها به شهرداری نیشابور) به استناد ادله ذیل مورد استدعاست.
۱ـ مطابق ماده یک قانون اصلاح موادی از قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و چگونگی برقراری و وصول عوارض و سایر وجوه از تولیدکنندگان کالا، ارائه‌دهندگان خدمات و کالاهای وارداتی:
از ابتدای سال ۱۳۸۲ برقراری و دریافت هر گونه وجوه از جمله مالیات و عوارض اعم از ملی و محلی از تولیدکنندگان کالا، ارائه‌دهندگان خدمات و همچنین کالاهای وارداتی صرفاً به موجب این قانون صورت می‌پذیرد و کلیه قوانین و مقررات مربوط به برقراری، اختیار و یا اجازه برقراری و دریافت وجوه که توسط هیأت وزیران، مجامع، شوراها و سایر مراجع، وزارتخانه‌ها، سازمانها، مؤسسات و شرکتهای دولتی از جمله آن دسته از دستگاههای اجرایی که شمول قوانین بر آنها مستلزم ذکر نام یا تصریح نام است همچنین مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی صورت می‌پذیرد به استثنای قانون مالیاتهای مستقیم مصوب ۳/۱۲/۱۳۶۶ و اصلاحات بعدی آن، قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری، صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۷/۶/۱۳۷۲، قانون مقررات تردد وسایل نقلیه خارجی مصوب ۱۲/۴/۱۳۷۳ عوارض آزادراهها، عوارض موضوع ماده ۱۲ قانون حمل و نقل و عبور کالاهای خارجی از قلمرو جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۲/۱۲/۱۳۷۴ و عوارض موضوع بند ب ماده ۴۶ و بند ب ماده ۱۳۰ و بندهای الف و ب ماده ۱۳۲ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۷/۱/۱۳۷۹ لغو می‌شود به صراحت این ماده تمامی اختیارات سایر مراجع بالاخص وزارت کشور یا شوراهای شهر و روستا در زمینه وضع عوارض لغو می‌شود.
۲ـ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ضمن دادنامه‌های ذیل بر غیرقانونی بودن مطالبه عوارض از بانکها رأی داده است:
الف: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۳/۶/۱۳۸۷ ضمن دادنامه‌های شماره ۴۰۶ و ۴۰۷ مقرر داشت از آن جا که تابلوهای منصوبه بر سر درب اماکن تجاری و اداری علی‌القاعده مبین معرفی محل استقرار و فعالیت اماکن مذکور است و الزاماً متضمن تبلیغاتی در زمینه ارائه خدمات مربوط نیست و اصولاً شهرداری در خصوص مورد، ارائه‌کننده خدمتی نیست تا ذی‌حق به دریافت بهای آن باشد بنابراین مصوبات شورای اسلامی مبنی بر لزوم اخذ بهای خدمات مورد ادعای شهرداری تحت عنوان هزینه تبلیغات محیطی بابت تابلوهای منصوبه بر سردرب شرکتهای دولتی شعب بانکها و مؤسسات اعتباری، مغایر هدف و حکم مقنن و خارج از حدود اختیارات شورای اسلامی شهر تشخیص داده می‌شود.
ب: در تاریخ ۲۱/۴/۱۳۸۸ ضمن دادنامه شماره ۳۴۴ مقرر داشت:
« اساساً با عنایت به فعالیت بانکها و شعب مختلف آنها در امور بانکی در نقاط مختلف کشور و محلی نبودن حوزه فعالیت آنها وضع عوارض کسب و مشاغل در مورد بانکها و شعب آنها مغایر حکم صریح قانونگذار و خارج از حدود صلاحیت شورای اسلامی است»
ج: همچنین آن هیأت به تاریخ ۱۶/۱/۱۳۸۹ ضمن دادنامه شماره ۲ مقرر نمود:
«نظر به این که حوزه فعالیت بانکها و شعب آنها در نقاط مختلف کشور بوده و محلی تلقی نمی‌شود لذا وضع عوارض و بهای خدمات برای بانکها توسط شورای اسلامی شهر مغایر قانون تشخیص می‌گردد»
و اخیراً ضمن دادنامه ۲۴۱ دوباره بر این نظر اصرار کرده است. آن گونه که از قانون و آراء فوق مستفاد می‌شود عوارض بر سه قسم تقسیم می‌شود:
الف ـ عوارض ملی
ب ـ عوارض منطقه ای
ج ـ عوارض محلی
از آن جا که هیأت عمومی به نحو قاطع فعالیت بانکها را محلی ندانسته لذا وضع هر گونه عوارض محلی بر بانکها به علت این که سالبه به انتفاء موضوع است موضوعیت نداشته و غیرقانونی است.
د: اخیراً طی رأی کمیسیون ماده ۷۷ شهرداری خرمشهر مقرر شده است وضع هر گونه عوارض بهای خدمات برای بانکها و شعب آنها توسط شورای شهر فاقد وجاهت قانونی است.
علی‌هذا از آن جا که به دلالت نامه شماره ۲۶۶۰۶ـ ۱۳/۶/۱۳۹۰ شهرداری نیشابور بانک انصار می‌باید عوارض را پرداخت می‌کرد ولکن پرداخت نکرده و ممکن است با اقدامات قهریه‌ای از جانب مأموران شهرداری نیشابور از جمله پایین آوردن تابلوهای شعب موکل مواجه شود بدواً مستند به ماده ۲۵ قانون دیوان عدالت اداری تقاضای صدور دستور موقت مبنی بر توقف عملیات اجرایی و متعاقب آن، ابطال مصوبات فوق‌الذکر مورد استدعاست. »
مصوبه مورد اعتراض شاکی به قرار زیر است:
«از: شهرداری نیشابور
به: شورای محترم اسلامی شهر نیشابور
سلام علیکم:
در اجرای تبصره۱ ماده ۵ قانون اصلاح موادی از قانون برنامه سوم توسعه و چگونگی برقراری و وصول عوارض لایحه (طرح) پیشنهادی عوارض به شرح ذیل تقدیم می‌گردد. خواهشمند است دستور فرمایید اقدام لازم معمول و نتیجه را اعلام نمایند. ضمناً توجیهات و مستندات مربوطه به پیوست تقدیم می‌گردد.
متن لایحه یا طرح پیشنهادی:
کلیه بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری، صندوقهای قرض‌الحسنه و مؤسسات مالی مشابه موظفند بابت بهای خدمات ماهیانه مبلغ ۰۰۰/۵۰۰ ریال به حساب شهرداری نیشابور واریز نمایند. ـ شهردار نیشابور
« صورت جلسه»
با توجه به اختیارات ناشی از بند ۱۶ ماده ۷۱ و ۷۷ قانون تشکیلات، وظایف و اختیارات شوراهای اسلامی کشور لایحه شماره ۵۳۷۱۸ ـ ۹/۱۰/۱۳۸۷ شهرداری در جلسه مورخ ۵/۸/۱۳۸۸ شورا مطرح و به شرح زیر تصویب گردید.
متن مصوبه:
به شهرداری نیشابور اجازه داده می‌شود از کلیه بانکهای دولتی و خصوصی ماهیانه مبلغ ۰۰۰/۰۰۰/۱ ریال و از مؤسسات مالی و اعتباری ماهیانه مبلغ ۰۰۰/۷۰۰ ریال و صندوقهای قرض‌الحسنه ماهیانه مبلغ ۰۰۰/۳۰۰ ریال به عنوان عوارض کسب و پیشه دریافت نماید.»
علی‌رغم ارسال نسخه ثانی دادخواست و ضمایم آن برای طرف شکایت، تا زمان رسیدگی به پرونده در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری هیچ پاسخی از طرف شکایت واصل نشده است.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رأی مبادرت می کند.
رأی هیأت عمومی
مطابق بند ۱۶ از ماده ۷۱ قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب سال ۱۳۷۵، تصویب لوایح، برقراری یا لغو عوارض شهر و همچنین تغییر نوع و میزان آن از جمله وظایف شوراهای اسلامی شهرها احصاء شده است و حکم مقرر در تبصره ماده ۵۰ قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ۱۳۸۷ دلالت بر این معنی دارد که شوراهای اسلامی شهر برای تصویب عوارض محلی صلاحیت دارند و به تعیین و تصویب عوارض کشوری و ملی مجاز نیستند. با توجه به مراتب فوق‌الذکر مصوبه مورد شکایت در خصوص تعیین و اخذ عوارض کسب و پیشه از بانکها که حوزه فعالیت کشوری و غیرمحلی دارند، خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات شوراهای اسلامی تشخیص داده می‌شود و به استناد بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود. رسیدگی به خواسته موردی شاکی به شعبه دیوان عدالت اداری ارجاع می‌شود.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدجعفر منتظری
